Βαχτάνγκοφ, Γεβγένι

(Yevgeni Vakhtangov, Βλαντικαφκάζ, Ορντζονικίτζε 1883 – Μόσχα 1922). Ρώσος σκηνοθέτης και ηθοποιός του θεάτρου. Το 1911 πήρε το δίπλωμα της δραματικής σχολής Αντάσεφ. Τον ανακάλυψε ο Στανισλάφσκι, ο οποίος τον προσέλαβε ως καθηγητή της απαγγελίας στο Θέατρο Τέχνης, όπου ασχολήθηκε με τη μελέτη της δραματικής τέχνης. Το 1918 πήρε ενεργό μέρος στον σχηματισμό του πρώτου μόνιμου εβραϊκού θεάτρου Χαμπίμαχ, του οποίου σκηνοθέτησε την εναρκτήρια παράσταση. Μαθητής του Στανισλάφσκι, ακολούθησε αρχικά τις καλλιτεχνικές κατευθύνσεις του δασκάλου του. Με τον ιερό ζήλο ενός ασκητή, μελέτησε εντατικά και αναδείχτηκε σε εξαιρετικό δάσκαλο της τέχνης. Οι πρώτες σκηνοθετικές εργασίες του υπήρξαν αριστουργήματα εκφραστικής καθαρότητας και ερμηνείας λεπτών ψυχολογικών καταστάσεων, υποδείγματα ενός θεάτρου που έθετε σκοπό να προβάλει ένα μήνυμα καλοσύνης και συγγνώμης (Το θαύμα του Αγίου Αντωνίου του Μέτερλινκ, 1918). Παλεύοντας ανάμεσα στην αυστηρή ακαμψία του Στανισλάφσκι (του οποίου δεν επιδοκίμαζε την υπερβολική αυστηρότητα και την παραμέληση των μορφικών αξιών του θεάματος) και στον συμβιβασμό του Μέγερχολντ (του οποίου επίσης κατέκρινε τις αντίθετες υπερβολές), ο Β. τελειοποίησε την τέχνη του Στανισλάφσκι. Έχοντας συναίσθηση της ανεπάρκειας του ψυχολογικού ρεαλισμού να ανταποκριθεί στις καινούργιες απαιτήσεις του επαναστατικού πνεύματος, ο Β. προσχώρησε σε αντιλήψεις πολιτικά πιο στρατευμένες και θεατρικά πιο φιλελεύθερες. Παράδειγμα της εξελικτικής του πορείας ήταν η νέα παράσταση του Θαύματος του ΑγίουΑντωνίου, που πήρε αυτή τη φορά αποχρώσεις παρωδίας σε ένα υποβλητικό και παράξενο πλαίσιο. Οι δύο σπουδαιότερες σκηνοθετικές του εργασίες είναι το Ντιμπούκ και η Πριγκίπισσα Τουραντό του Γκότσι (1922). Αν ο εβραϊκός μύθος έδωσε στον σκηνοθέτη την ευκαιρία να διακηρύξει σε τραγικούς τόνους την καταδίκη κάθε κοινωνικής ανισότητας, ο μύθος του Γκότσι έδωσε αφορμή για μια παράσταση θριαμβικής κωμικότητας και ανεξάντλητης επινοητικότητας. Η διδασκαλία του Β. ήταν καθοριστική για το σοβιετικό θέατρο.